Ngành F&B tại Việt Nam được đánh giá là một trong những lĩnh vực tăng trưởng nhanh, thu hút mạnh mẽ các nhà đầu tư và giới trẻ khởi nghiệp. Tuy nhiên, đằng sau bức tranh sôi động ấy là thực tế khắc nghiệt: có đến 90% startup rơi vào tình trạng khởi nghiệp thất bại. Vậy đâu là nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tỷ lệ thất bại cao và các bạn trẻ khởi nghiệp rút ra bài học gì để tránh đi vào “vết xe đổ” quen thuộc?
Meta: Khám phá nguyên nhân khởi nghiệp thất bại trong ngành F&B và giải pháp giúp startup tránh rơi vào nhóm 90% doanh nghiệp đóng cửa sớm.
1. Thực trạng khởi nghiệp F&B tại Việt Nam
Ngành F&B tại Việt Nam được xem là một trong những lĩnh vực có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong 5 năm trở lại đây. Với lợi thế dân số trẻ, thói quen ăn uống ngoài gia đình ngày càng phổ biến và sức hút từ các mô hình mới lạ, nhiều nhà đầu tư coi đây là “mảnh đất màu mỡ” để khởi nghiệp F&B. Hàng loạt thương hiệu kinh doanh đồ uống như: trà sữa, cà phê,… liên tục ra đời tạo nên bức tranh sôi động cho thị trường.
Tuy nhiên, đằng sau sự phát triển ồ ạt là một thực tế đáng lo ngại: theo nhiều báo cáo trong ngành, có tới 90% startup F&B thất bại và buộc phải đóng cửa trong vòng 3 năm đầu. Điều này cho thấy, khởi nghiệp trong lĩnh vực này tuy hấp dẫn nhưng cũng đầy rủi ro.
Không ít thương hiệu startup F&B từng gây chú ý mạnh mẽ ngay khi ra mắt với mô hình độc đáo, truyền thông rầm rộ nhưng chỉ sau một thời gian ngắn đã biến mất khỏi thị trường. Nguyên nhân không chỉ nằm ở sự cạnh tranh khốc liệt mà còn xuất phát từ chính nội tại doanh nghiệp: thiếu chiến lược phát triển bền vững, quản trị tài chính yếu kém, chưa hiểu rõ hành vi khách hàng Việt Nam.
Thực tế này phản ánh rõ nghịch lý: khởi nghiệp F&B tại Việt Nam dễ dàng bước vào nhưng vô cùng khó khăn để trụ vững. Đây chính là bài học cảnh tỉnh cho những nhà đầu tư đang có ý định dấn thân vào thị trường khốc liệt này.
2. Nguyên nhân khởi nghiệp thất bại của startup F&B
2.1. Thiếu kinh nghiệm và kiến thức chuyên ngành
Nguyên nhân phổ biến khiến nhiều startup F&B thất bại ngay từ giai đoạn đầu là sự thiếu hụt kinh nghiệm F&B và kiến thức chuyên ngành. Không ít nhà sáng lập đến từ các lĩnh vực khác như công nghệ, bất động sản hay tài chính, sau đó chuyển hướng sang khởi nghiệp F&B chỉ vì nhận thấy thị trường sôi động hoặc bị cuốn hút bởi các xu hướng đồ ăn, thức uống thịnh hành.
Tuy nhiên, ngành F&B tại Việt Nam có những đặc thù vận hành rất riêng. Việc thiếu hiểu biết về quản lý vận hành F&B dẫn đến nhiều sai lầm nghiêm trọng:
- Định giá sản phẩm F&B sai lệch, không tính đủ chi phí nguyên liệu, mặt bằng, nhân sự và marketing.
- Thiếu quy trình chuẩn về quản lý kho, kiểm soát thất thoát nguyên liệu dẫn đến chi phí “đội” lên ngoài dự kiến.
- Không nắm được tâm lý và thói quen tiêu dùng của khách hàng Việt khiến sản phẩm khó duy trì sức hút lâu dài.
Vì vậy, nhiều mô hình có ý tưởng sáng tạo ban đầu nhưng nhanh chóng rơi vào tình trạng thua lỗ, buộc phải thu hẹp hoạt động hoặc đóng cửa. Điều này cho thấy, kiến thức ngành F&B không chỉ đơn thuần là công thức chế biến món ăn mà còn là năng lực quản trị toàn diện: từ tài chính, nhân sự, vận hành đến marketing và phát triển thương hiệu.
Vì vậy, với những ai muốn khởi nghiệp F&B, việc trang bị đầy đủ kiến thức ngành F&B và tích lũy kinh nghiệm thực tế là điều kiện tiên quyết trước khi đầu tư vốn lớn.
2.2. Chiến lược kinh doanh mờ nhạt
Rất nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp thất bại vì ngay từ đầu đã không có một chiến lược kinh doanh F&B rõ ràng. Phần lớn mô hình chỉ sao chép đối thủ: quán cà phê giống nhau, menu trà sữa na ná, thương hiệu không có điểm nhấn. Khi thị trường cạnh tranh gay gắt, sự thiếu khác biệt khiến khách hàng không có lý do để lựa chọn dẫn đến thất bại trong khởi nghiệp.
Một ví dụ về khởi nghiệp thất bại là những thương hiệu trà chanh từng mở rầm rộ khắp nơi giai đoạn 2019 – 2020. Do không có định vị thương hiệu và chiến lược dài hạn, phần lớn cửa hàng phải đóng cửa sau chưa đầy 2 năm. Đây là dẫn chứng khởi nghiệp thất bại cho thấy rằng chỉ chạy theo phong trào không thể tạo lợi thế cạnh tranh.
Những nguyên nhân dẫn đến khởi nghiệp thất bại ở giai đoạn này thường bao gồm:
- Không nghiên cứu kỹ thị trường, mở quán ở vị trí không phù hợp.
- Thiếu chiến lược marketing, phụ thuộc hoàn toàn vào “trend”.
- Không xác định rõ khách hàng mục tiêu dẫn đến sản phẩm không phù hợp nhu cầu thực tế.
2.3. Quản lý tài chính kém
Một trong những lý do khởi nghiệp thất bại phổ biến nhất là quản lý tài chính thiếu bài bản. Rất nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp thất bại vì đánh giá thấp chi phí vận hành như mặt bằng, nhân sự, marketing và nguyên liệu. Khi mới mở, doanh thu thường chưa ổn định nhưng chi phí cố định lại “ăn mòn” dòng tiền mỗi ngày.
Thực tế, không ít thương hiệu chỉ duy trì được vài tháng rồi đóng cửa vì không dự phòng vốn cho ít nhất 12-18 tháng hoạt động. Đây chính là dẫn chứng khởi nghiệp thất bại điển hình: sản phẩm có thể tốt, khách hàng quan tâm nhưng thiếu dòng tiền duy trì thì vẫn buộc phải rời cuộc chơi.
Điều này lý giải tại sao tỷ lệ khởi nghiệp thất bại ở Việt Nam lại cao như vậy. Nhiều nhà sáng lập chỉ tập trung vào ý tưởng và truyền thông mà quên rằng tài chính là dòng máu nuôi dưỡng để doanh nghiệp sống sót. Một mô hình kinh doanh F&B dù hấp dẫn đến đâu cũng có thể dẫn đến thất bại khi khởi nghiệp nếu thiếu kế hoạch dòng tiền dài hạn.
2.4. Marketing hạn chế, không theo kịp xu hướng
Một nguyên nhân khởi nghiệp thất bại thường gặp là doanh nghiệp chưa đầu tư đúng mức cho marketing. Nhiều mô hình vẫn phụ thuộc vào kênh truyền thống như phát tờ rơi, treo banner, trong khi khách hàng mục tiêu ngày nay chủ yếu tiếp cận thông tin qua các nền tảng số như TikTok, Facebook hay KOL review.
Thiếu chiến dịch truyền thông bài bản khiến thương hiệu khó ghi nhớ, khách hàng không có động lực quay lại. Sản phẩm tốt nhưng không được quảng bá đúng cách dẫn đến doanh thu không đủ duy trì.
2.5. Lựa chọn sai địa điểm và khách hàng mục tiêu
Một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến khởi nghiệp thất bại trong ngành F&B chính là sai lầm ngay từ bước lựa chọn địa điểm kinh doanh. Nhiều nhà đầu tư chi số tiền lớn để thuê mặt bằng ở vị trí đắc địa nhưng không tính toán kỹ lưỡng đến phân khúc khách hàng. Ví dụ, mở quán trà sữa giá 60.000đ tại khu vực đông công nhân có thu nhập thấp chắc chắn sẽ khó thu hút lượng khách ổn định.
Ngoài ra, việc sản phẩm – mức giá – vị trí không đồng bộ khiến khách hàng cảm thấy không phù hợp. Đây chính là những nguyên nhân dẫn đến khởi nghiệp thất bại khi dòng tiền không đủ bù chi phí thuê mặt bằng, nhân sự và vận hành.
Thực tế đã có nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp thất bại chỉ sau vài tháng hoạt động vì chọn sai địa điểm. Đây là dẫn chứng khởi nghiệp thất bại khi doanh nghiệp không hiểu đúng khách hàng mục tiêu thì đầu tư lớn đến đâu cũng khó thành công.
2.6. Hạn chế trong quản trị và nhân sự
Bên cạnh tài chính và chiến lược, yếu tố quản trị và nhân sự cũng là nguyên nhân khởi nghiệp thất bại thường gặp. Nhiều doanh nghiệp bước vào thị trường mà không xây dựng được quy trình quản lý rõ ràng. Nhân sự thay đổi liên tục, chất lượng phục vụ thiếu ổn định khiến khách hàng mất niềm tin.
Không ít chủ đầu tư lại có xu hướng gánh vác quá nhiều vai trò: từ quản lý tài chính, marketing đến vận hành hàng ngày. Việc không phân quyền hợp lý dẫn đến tình trạng quá tải, ra quyết định chậm trễ khiến mô hình rơi vào hỗn loạn. Đây chính là những nguyên nhân dẫn đến khởi nghiệp thất bại ngay cả khi ý tưởng kinh doanh ban đầu khá tiềm năng.
3. Bài học rút ra từ những câu chuyện khởi nghiệp thất bại
Từ những câu chuyện thương hiệu thất bại trong ngành F&B, có thể rút ra một bài học kinh doanh quan trọng cho các nhà sáng lập:
- Sản phẩm ngon chưa đủ, thương hiệu cần giá trị cốt lõi rõ ràng: Nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp thất bại dù đồ ăn, thức uống chất lượng nhưng lại không có thông điệp thương hiệu và định vị khác biệt. Đây là nguyên nhân khởi nghiệp thất bại phổ biến khi sản phẩm bị hòa lẫn giữa hàng trăm đối thủ trên thị trường.
- Quản trị tài chính là yếu tố sống còn: Một trong những lý do lớn nhất dẫn đến khởi nghiệp thất bại là thiếu vốn dự phòng. Nếu không chuẩn bị dòng tiền đủ cho 12-18 tháng đầu, startup dễ rơi vào tình trạng “cháy vốn” sớm, buộc phải đóng cửa.
- Xác định đúng khách hàng mục tiêu ngay từ đầu: Việc chọn sai phân khúc hoặc thị trường không phù hợp khiến nguồn lực bị lãng phí, doanh thu không bù nổi chi phí. Đây là bài học đắt giá rút ra từ nhiều thất bại trong khởi nghiệp của các chuỗi cà phê, trà sữa “sớm nở tối tàn”.
- Xây dựng hệ thống quản trị và quy trình vận hành chuyên nghiệp: Không ít những câu chuyện khởi nghiệp thất bại bắt nguồn từ việc thiếu quy trình rõ ràng, nhân sự thay đổi liên tục, vận hành rối loạn. Ngược lại, những mô hình có chuẩn hóa quy trình từ đầu thường có khả năng đứng vững và mở rộng bền vững hơn.
Khởi nghiệp thất bại không chỉ đến từ sản phẩm hay ý tưởng mà còn bắt nguồn từ quản trị, tài chính và chiến lược dài hạn. Đây là những bài học then chốt cho bất kỳ ai muốn bước vào ngành F&B.
4. Giải pháp để tránh thất bại trong khởi nghiệp F&B
Để tránh lặp lại những nguyên nhân khởi nghiệp thất bại thường thấy trong ngành F&B, nhà đầu tư cần trang bị các giải pháp thực tiễn sau:
- Nghiên cứu thị trường và khách hàng kỹ lưỡng: Trước khi mở cửa hàng, cần phân tích nhu cầu, hành vi tiêu dùng và xu hướng cạnh tranh. Việc hiểu sai khách hàng chính là lý do lớn khiến nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp thất bại chỉ sau vài tháng.
- Định vị thương hiệu rõ ràng, khác biệt: Thay vì chạy theo “trend” trà sữa, cà phê hay đồ ăn nhanh, thương hiệu cần tạo bản sắc riêng. Đây là yếu tố giúp hạn chế thất bại trong khởi nghiệp khi thị trường có quá nhiều lựa chọn tương tự.
- Quản trị tài chính bài bản: Lập kế hoạch vốn dài hạn, dự phòng dòng tiền ít nhất 12-18 tháng. Bài học từ tỷ lệ khởi nghiệp thất bại ở Việt Nam cho thấy, thiếu vốn dự phòng chính là một trong những nguyên nhân lớn nhất dẫn đến “cháy vốn” sớm.
- Đẩy mạnh marketing kỹ thuật số: Tận dụng TikTok, Facebook, Instagram, KOL và viral marketing để tiếp cận khách hàng trẻ. Bỏ qua digital marketing đồng nghĩa với việc tự hạn chế cơ hội phát triển, dễ rơi vào nhóm doanh nghiệp khởi nghiệp thất bại.
- Đào tạo nhân sự & chuẩn hóa quy trình vận hành: Một quy trình rõ ràng sẽ giảm phụ thuộc vào cá nhân, đảm bảo chất lượng dịch vụ ổn định. Đây là giải pháp khắc phục một trong những lý do chính tại sao khởi nghiệp thất bại.
- Khởi đầu bằng mô hình nhỏ, linh hoạt: Thay vì mở chuỗi cửa hàng lớn ngay từ đầu, các startup có thể thử nghiệm bằng xe đẩy, kiosk hoặc cloud kitchen. Cách tiếp cận này giúp kiểm nghiệm thị trường với chi phí thấp, giảm thiểu rủi ro và tránh rơi vào nhóm khởi nghiệp thất bại ngay giai đoạn đầu.
5. Kết luận
Khởi nghiệp F&B tại Việt Nam hấp dẫn nhưng cũng khốc liệt, khi có tới 90% startup rơi vào cảnh khởi nghiệp thất bại chỉ sau vài năm. Những nguyên nhân cốt lõi không chỉ nằm ở ý tưởng hay sản phẩm mà ở cả chiến lược, tài chính, quản trị và khả năng thích ứng thị trường. Thất bại trong khởi nghiệp không phải là dấu chấm hết mà là bài học quý giá để mỗi nhà đầu tư hoàn thiện bản thân và chuẩn bị tốt hơn cho chặng đường tiếp theo.l
Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết, đừng quên ghé thăm website COOLERCITY.VN để khám những thông tin mới nhất về thị trường F&B và mô hình kinh doanh nhượng quyền ngành hàng đồ uống nhé!
Bạn có thể liên hệ Hotline: 0889.670.888 hoặc liên hệ Facebook Cooler City – Icecream & Tea để được tư vấn và đặt hàng nhanh trong thời gian nhanh nhất.