Nhiều người tin rằng nhượng quyền là con đường ngắn nhất để bắt đầu kinh doanh an toàn. Thế nhưng, thực tế lại cho thấy không ít trường hợp nhượng quyền thương hiệu thất bại dù bắt đầu với nguồn lực mạnh và thương hiệu lớn. Bài viết dưới đây sẽ chỉ ra 5 lý do điển hình khiến mô hình này không phát huy hiệu quả như kỳ vọng.
1. Nhượng quyền thương hiệu là gì?
Nhượng quyền thương hiệu (Franchise) là một hình thức hợp tác kinh doanh, trong đó bên mua nhượng quyền (franchisee) được phép sử dụng thương hiệu, mô hình kinh doanh, công thức sản phẩm, quy trình vận hành và hệ thống quản trị đã được chuẩn hóa từ bên nhượng quyền (franchisor). Đổi lại, bên mua nhượng quyền sẽ thanh toán một khoản phí ban đầu và/hoặc chia sẻ doanh thu định kỳ theo thỏa thuận.
Hình thức này cho phép người mua nhượng quyền tận dụng uy tín thương hiệu và nền tảng vận hành đã được kiểm chứng để rút ngắn thời gian xây dựng, giảm thiểu rủi ro khi khởi nghiệp kinh doanh đồng thời vẫn đảm bảo tính độc lập trong quản lý ở phạm vi được cho phép.
2. 5 lý do khiến nhượng quyền thương hiệu thất bại tại Việt Nam
Không ít người bước vào nhượng quyền với kỳ vọng cao nhưng thực tế lại không như mơ. Dưới đây là 5 lý do khiến nhượng quyền thương hiệu thất bại và là những bài học kinh doanh thực tế đáng cân nhắc trước khi bạn đầu tư.
2.1. Thiếu kiến thức vận hành và tư duy kinh doanh
Một trong những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến việc nhượng quyền thương hiệu thất bại tại Việt Nam chính là sự thiếu hụt kiến thức nền tảng về vận hành cũng như tư duy kinh doanh thực tiễn từ phía nhà đầu tư. Nhiều người tiếp cận mô hình nhượng quyền với tâm lý “đi tắt đón đầu”, cho rằng chỉ cần sở hữu một thương hiệu lớn là đủ để đảm bảo lợi nhuận. Tuy nhiên, nhượng quyền không phải là một hình thức đầu tư thụ động. Đây là mô hình kinh doanh đòi hỏi sự tham gia chủ động của người vận hành trong hầu hết các khâu: từ quản lý tài chính, điều phối nhân sự, kiểm soát hàng tồn kho đến xây dựng và triển khai chiến lược marketing phù hợp với từng khu vực kinh doanh.
Thực tế cho thấy, không ít cơ sở nhượng quyền thương hiệu thất bại chỉ sau vài tháng hoạt động do người mua nhượng quyền không nắm được cách tối ưu chi phí, thiếu kỹ năng điều hành đội ngũ và không đủ năng lực xây dựng hệ thống khách hàng ổn định. Việc thiếu tư duy quản trị và không am hiểu thị trường khiến họ rơi vào tình trạng mất kiểm soát dòng tiền, doanh thu không đạt kỳ vọng và dần đánh mất khả năng cạnh tranh dù đang hoạt động dưới một cái tên thương hiệu nổi tiếng.
Có thể nói, mô hình nhượng quyền chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi người đầu tư có tư duy làm chủ, hiểu rõ cách vận hành và liên tục cập nhật kỹ năng quản trị để thích nghi với thị trường. Nếu không, khả năng thất bại trong kinh doanh nhượng quyền thương hiệu là điều rất dễ xảy ra, bất kể quy mô đầu tư ban đầu lớn đến đâu.
2.2. Chọn sai thương hiệu nhượng quyền
Việc lựa chọn thương hiệu là yếu tố quyết định sống còn trong mô hình kinh doanh nhượng quyền. Tuy nhiên, không ít nhà đầu tư rơi vào tình trạng nhượng quyền thương hiệu thất bại ngay từ bước đầu tiên vì chọn nhầm đối tác. Một thương hiệu có danh tiếng trên mạng xã hội được quảng bá rầm rộ hay sở hữu chuỗi cửa hàng bắt mắt chưa chắc đã là lựa chọn phù hợp để đầu tư.
Nhiều thương hiệu nhượng quyền chưa xây dựng được hệ thống vận hành chuẩn hóa, thiếu minh bạch về chi phí, không có kế hoạch đào tạo bài bản hoặc không hỗ trợ đủ về mặt marketing, truyền thông. Thậm chí, có những thương hiệu mới nổi nhưng mở rộng quá nhanh, chưa kiểm soát được chất lượng và gây rủi ro lớn cho các đối tác mua nhượng quyền.
Bên cạnh đó, yếu tố “thương hiệu phù hợp” cũng đóng vai trò then chốt. Một thương hiệu có thể đang phát triển tốt ở thành phố lớn nhưng lại không phù hợp với thị trường tỉnh, khu dân cư hoặc khu vực có đặc điểm văn hóa tiêu dùng khác biệt. Chọn thương hiệu không phù hợp với tệp khách hàng địa phương sẽ khiến nhà đầu tư gặp khó trong khâu bán hàng tạo ra áp lực doanh thu và gia tăng nguy cơ thua lỗ.
Vì vậy, trước khi ký kết hợp đồng, nhà đầu tư cần đánh giá kỹ lưỡng: lịch sử hoạt động của thương hiệu, hệ thống hỗ trợ từ phía công ty nhượng quyền, mức độ nhận diện thương hiệu ở khu vực mục tiêu, khả năng hoàn vốn cũng như các điều khoản ràng buộc trong hợp đồng. Một quyết định sai lầm trong khâu lựa chọn có thể dẫn đến hệ lụy kéo dài và trở thành nguyên nhân trực tiếp khiến kinh doanh nhượng quyền thương hiệu thất bại dù đã đầu tư đúng mô hình.
2.3. Địa điểm và thị trường không phù hợp
Một sai lầm quan trọng dẫn đến việc nhượng quyền thương hiệu thất bại là lựa chọn sai địa điểm kinh doanh hoặc đánh giá không chính xác tiềm năng thị trường tại khu vực triển khai. Dù sở hữu mô hình nhượng quyền tốt đến đâu, nếu không đặt đúng “vị trí chiến lược” và không thấu hiểu hành vi tiêu dùng tại địa phương, hiệu quả kinh doanh vẫn có thể giảm sút nghiêm trọng.
Ở Việt Nam, nhiều nhà đầu tư lựa chọn địa điểm theo cảm tính, bị hấp dẫn bởi mặt bằng “đẹp” nhưng lại không xét đến yếu tố lưu lượng người qua lại, khả năng chi trả của cư dân xung quanh, thói quen tiêu dùng, nhu cầu sản phẩm hay sự hiện diện của đối thủ cạnh tranh. Ví dụ, một thương hiệu F&B thành công ở các đô thị lớn với tệp khách hàng trẻ, có thu nhập ổn định sẽ khó đạt được hiệu quả tương tự nếu mở tại khu vực nông thôn hoặc nơi có mật độ dân cư thấp, thu nhập không đồng đều và văn hóa tiêu dùng khác biệt.
Bên cạnh đó, việc không khảo sát kỹ thị trường dẫn đến lựa chọn sản phẩm hoặc khung giá bán không phù hợp khiến khách hàng không tiếp cận được hoặc không có nhu cầu thật sự. Kết quả là lượng khách thấp, doanh thu sụt giảm, chi phí mặt bằng và vận hành vượt kiểm soát dẫn đến mô hình nhanh chóng rơi vào tình trạng thua lỗ.
Để hạn chế nguy cơ thất bại trong kinh doanh nhượng quyền, nhà đầu tư cần thực hiện phân tích thị trường địa phương một cách nghiêm túc: Từ hành vi tiêu dùng, mức độ cạnh tranh, nhu cầu thực tế đến tiềm năng tăng trưởng khu vực. Đồng thời, nên lựa chọn địa điểm phù hợp với định vị thương hiệu tránh “chạy theo mặt bằng đắt đỏ” mà bỏ quên các chỉ số hiệu quả lâu dài.
2.4. Không có khả năng quản trị và theo sát vận hành
Một trong những yếu tố khiến nhiều nhà đầu tư rơi vào tình trạng nhượng quyền thương hiệu thất bại chính là sự thiếu hụt kỹ năng quản trị và không chủ động theo sát hoạt động vận hành hàng ngày. Nhiều người tin rằng, sau khi ký kết hợp đồng nhượng quyền và bàn giao cho đội ngũ nhân viên, mọi việc sẽ “chạy” theo quy trình có sẵn từ thương hiệu nhượng quyền. Tuy nhiên, mô hình kinh doanh dù được chuẩn hóa đến đâu vẫn cần sự giám sát chặt chẽ từ chính người chủ để đảm bảo vận hành hiệu quả và thích ứng với các biến động thực tế.
Việc buông lỏng quản lý dễ dẫn đến hàng loạt hệ quả: Chất lượng dịch vụ giảm sút, quy trình vận hành bị sai lệch, nhân viên làm việc thiếu trách nhiệm hoặc thất thoát tài chính không được phát hiện kịp thời. Nhiều cơ sở nhượng quyền thất bại không phải vì thương hiệu yếu mà vì chủ đầu tư không duy trì được văn hóa vận hành chuẩn mực, không xây dựng đội ngũ đủ năng lực hoặc không có công cụ quản lý hiệu quả để đo lường hiệu suất.
Bên cạnh đó, trong môi trường kinh doanh cạnh tranh cao và thay đổi liên tục như hiện nay, việc không theo dõi sát sao các chỉ số vận hành (như tỷ lệ chuyển đổi khách hàng, doanh thu theo khung giờ, chi phí nguyên vật liệu, độ hài lòng của khách…) sẽ khiến nhà đầu tư khó phát hiện các dấu hiệu suy giảm từ sớm để điều chỉnh kịp thời.
Thực tế cho thấy, thương hiệu có thể mang lại quy trình nhưng thành công hay thất bại vẫn phụ thuộc vào khả năng quản trị của người mua nhượng quyền. Muốn phát triển bền vững, nhà đầu tư cần trang bị cho mình kỹ năng quản lý đội nhóm, giám sát hiệu quả vận hành, đồng thời duy trì tư duy làm chủ thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào bên nhượng quyền.
2.5. Không xây dựng chiến lược marketing địa phương
Một sai lầm phổ biến nhưng ít được nhìn nhận đúng mức đó là việc nhiều nhà đầu tư không chủ động xây dựng chiến lược marketing phù hợp với thị trường địa phương. Họ thường kỳ vọng rằng thương hiệu nhượng quyền sẽ “lo toàn bộ phần truyền thông” hoặc áp dụng nguyên mẫu các chiến dịch từ trụ sở chính cho mọi khu vực: Từ thành phố lớn đến thị trấn nhỏ. Điều này dẫn đến một thực tế đáng tiếc: Hoạt động quảng bá không hiệu quả, thương hiệu không tạo được sự kết nối với khách hàng tại chỗ và kết cục là nhượng quyền thương hiệu thất bại dù sản phẩm tốt, mô hình chuẩn.
Mỗi địa phương có đặc điểm nhân khẩu học, hành vi tiêu dùng và kênh truyền thông hiệu quả khác nhau. Một chiến dịch viral trên mạng xã hội tại TP. HCM chưa chắc phù hợp với khách hàng ở khu dân cư tại Biên Hòa hay vùng ven Đà Nẵng. Nếu không nghiên cứu kỹ thị trường mục tiêu: Từ độ tuổi, sở thích, mức chi trả đến thời điểm mua sắm thì hoạt động marketing sẽ trở nên lãng phí ngân sách và không mang lại hiệu quả thực tế dẫn đến kinh doanh nhượng quyền thất bại.
Ngoài ra, việc thiếu sự đầu tư vào các hoạt động kết nối cộng đồng như: Chương trình khai trương, ưu đãi khu vực, mini event, hợp tác KOL/nhóm khách hàng địa phương… khiến thương hiệu không “chạm” được vào đời sống người tiêu dùng. Khách hàng biết đến sản phẩm nhưng không có động lực thử hoặc không cảm thấy gần gũi để quay lại lần thứ hai.
Trong mô hình nhượng quyền, marketing địa phương không chỉ là “phần cộng thêm” mà là yếu tố bắt buộc nếu muốn tồn tại và phát triển bền vững. Thực tế đã cho thấy, không ít cơ sở kinh doanh nhượng quyền thất bại không phải vì chất lượng sản phẩm hay quy trình vận hành mà vì họ không tiếp cận được khách hàng mục tiêu ngay tại khu vực mà họ đặt chân đến.
3. Kết luận
Không ít người khởi đầu với nhiều kỳ vọng nhưng lại gặp phải tình trạng nhượng quyền thương hiệu thất bại chỉ sau vài tháng vận hành vì thiếu chuẩn bị, chọn sai mô hình hoặc không theo sát quá trình kinh doanh.
Cooler City hiểu rằng một thương hiệu mạnh chưa đủ để đảm bảo thành công, nếu người đồng hành không có tư duy làm chủ và tinh thần học hỏi. Đó là lý do Cooler City luôn đồng hành cùng đối tác từ bước đầu khảo sát, đào tạo đến hỗ trợ vận hành thực tế nhằm giảm thiểu tối đa rủi ro và tránh những thất bại đáng tiếc.
Nếu bạn đang tìm một mô hình nhượng quyền bài bản, rõ ràng và có đội ngũ hỗ trợ tận tâm thì Cooler City chính là lựa chọn giúp bạn bắt đầu đúng hướng.