Ẩn sau những lời giới thiệu hào nhoáng và mô hình được tô vẽ đẹp đẽ, không ít thương vụ nhượng quyền tiềm ẩn các rủi ro khó lường. Nếu không đủ tỉnh táo để nhận diện các cạm bẫy nhượng quyền được ngụy trang tinh vi, nhà đầu tư rất dễ “vỡ mộng” khi bước vào vận hành thực tế.
1. Nhượng quyền là gì?
Nhượng quyền là hình thức hợp tác kinh doanh, trong đó một bên có sẵn thương hiệu và mô hình làm ăn hiệu quả (gọi là bên nhượng quyền) sẽ cho phép bên khác (gọi là bên mua nhượng quyền) sử dụng thương hiệu đó để mở cửa hàng và kinh doanh.
Bên mua nhượng quyền sẽ vận hành mô hình kinh doanh theo đúng quy trình, tiêu chuẩn và phong cách mà bên nhượng quyền đã xây dựng sẵn. Điều này bao gồm việc sử dụng thương hiệu đã được định vị trên thị trường, thiết kế cửa hàng theo nhận diện đồng bộ, tuân thủ quy chuẩn sản phẩm, dịch vụ khách hàng và cả chiến lược tiếp thị, quảng bá.
Đổi lại, bên nhượng quyền có trách nhiệm hỗ trợ toàn diện cho bên mua nhượng quyền trong quá trình triển khai kinh doanh. Các hỗ trợ này thường bao gồm: tư vấn chọn mặt bằng, thiết kế và setup cửa hàng, đào tạo nhân sự, chuyển giao quy trình vận hành, cung cấp nguyên vật liệu đầu vào (nếu có) và thực hiện kiểm tra định kỳ nhằm đảm bảo sự đồng bộ về chất lượng giữa các điểm bán trong hệ thống.
2. Thương hiệu khi nào thì đủ tuổi nhượng quyền?
Theo quy định tại Luật Thương mại 2005 cùng với Nghị định 35/2006/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 08/2018/NĐ-CP) và các văn bản hướng dẫn liên quan, một trong những điều kiện quan trọng để bên nhượng quyền được phép chuyển giao quyền thương mại cho bên khác là hệ thống kinh doanh của họ phải được vận hành ổn định tối thiểu 01 năm trước khi thực hiện hoạt động nhượng quyền.
Về phía bên mua nhượng quyền, để tránh rơi vào cạm bẫy trong kinh doanh, ngoài việc tìm hiểu kỹ mô hình và thương hiệu còn cần đáp ứng một số yêu cầu pháp lý cơ bản như:
– Phải có đăng ký kinh doanh hợp lệ theo quy định pháp luật.
– Đảm bảo các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm (đối với ngành ăn uống, thực phẩm).
– Thương hiệu sử dụng phải được đăng ký bảo hộ độc quyền và có văn bằng chứng nhận hợp lệ.
Tóm lại, cả hai bên đều cần tuân thủ các điều kiện pháp lý nhất định để hoạt động nhượng quyền được pháp luật công nhận và bảo vệ.
3. 3 cạm bẫy nhượng quyền kinh điển mà người mới hay mắc phải
3.1. Cạm bẫy sở hữu: Khi thương hiệu không thuộc về người bán
Một cạm bẫy nhượng quyền thường gặp nhưng khó phát hiện là việc bên nhượng quyền không thực sự sở hữu hợp pháp thương hiệu đang chuyển nhượng. Điều này phổ biến ở các mô hình mới nổi, tuổi đời dưới 2 năm – giai đoạn mà thương hiệu thường chưa được cấp văn bằng bảo hộ từ Cục Sở hữu trí tuệ (thủ tục này thường mất ít nhất 24 tháng).
Nếu trong thời gian đó phát sinh tranh chấp hoặc có đơn đăng ký thương hiệu từ bên thứ ba, toàn bộ quyền sử dụng có thể rơi vào trạng thái “treo” khiến nhà đầu tư rơi vào thế bị động, thậm chí mất trắng khoản đầu tư ban đầu.
Để tránh rủi ro này, nhà đầu tư cần yêu cầu bên bán cung cấp đầy đủ hồ sơ pháp lý: văn bằng bảo hộ, giấy chứng nhận quyền sở hữu thương hiệu và hợp đồng chuyển nhượng hợp lệ. Việc thẩm định kỹ trước khi ký kết là bước bắt buộc nếu không muốn rơi vào những cạm bẫy nhượng quyền đầy rủi ro pháp lý trong giai đoạn thị trường phát triển nóng.
3.2. Cạm bẫy marketing: Chi tiền thật, nhận lại kỳ vọng ảo
Sau khi vượt qua rào cản pháp lý ban đầu, nhiều nhà đầu tư F&B tiếp tục vướng vào một cạm bẫy nhượng quyền khác đó là sự phụ thuộc tuyệt đối vào chiến lược marketing của bên nhượng quyền.
Thông thường, bên bán sẽ đưa ra viễn cảnh đầy thuyết phục: hình ảnh khách xếp hàng dài, truyền thông rầm rộ, các chiến dịch quảng bá được cho là “đã có quy trình”. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần tỉnh táo nhận ra rằng: những hình ảnh đẹp không đồng nghĩa với hiệu quả bền vững.
Vấn đề cốt lõi nằm ở mô hình vận hành: bên mua nhượng quyền gần như không được làm chủ các quyết sách marketing nhưng lại chính là người chịu rủi ro tài chính nếu các chiến dịch không đem lại kết quả. Nói cách khác, tiền của nhà đầu tư đang dùng để đặt cược vào năng lực của một đội ngũ mà họ không kiểm soát.
Trên thực tế, đã có không ít trường hợp các điểm nhượng quyền hoạt động không hiệu quả do marketing sai định hướng hoặc marketing không phù hợp với thị trường địa phương. Những mô hình từng bùng nổ theo trào lưu như trà chanh, mỳ cay… là minh chứng rõ ràng: Khi doanh thu sụt giảm, bên nhượng quyền có thể tiếp tục phát triển hệ thống với các đối tác mới, trong khi người chịu tổn thất lại chính là nhà đầu tư đã “ra trận” trước.
Một hệ thống nhượng quyền thực sự vững mạnh không thể để đối tác thất bại hàng loạt mà không có cảnh báo rõ ràng. Vì vậy, thay vì chỉ nhìn vào các “case study thành công” mà bên bán đưa ra, nhà đầu tư nên chủ động yêu cầu phân tích cụ thể về những điểm kinh doanh không đạt kỳ vọng để đánh giá khả năng ứng phó và trách nhiệm đồng hành của hệ thống.
Hãy đặt câu hỏi: Nếu marketing không hiệu quả, ai là người gánh rủi ro? Câu trả lời sẽ cho bạn biết liệu mình đang bước vào một cơ hội đầu tư hay chỉ là một cạm bẫy nhượng quyền được ngụy trang bởi những chiến dịch truyền thông hào nhoáng.
>> Xem thêm: Kinh doanh nhượng quyền ít vốn – Cơ hội hay cãi bẫy ngọt ngào
3.3. Cạm bẫy cam kết lợi nhuận mơ hồ: Lời ảo trên slide, lỗ trong thực tế
Một trong những cạm bẫy nhượng quyền phổ biến nhất hiện nay chính là những “cam kết lợi nhuận” đầy hấp dẫn nhưng thiếu cơ sở thực tế. Không ít đơn vị nhượng quyền trình bày những bảng tính tài chính rất bắt mắt với doanh thu cao, chi phí thấp và lời hứa hoàn vốn nhanh.
Tuy nhiên, phần lớn các con số này được xây dựng dựa trên điểm bán tốt nhất trong hệ thống hoặc giả định một kịch bản kinh doanh lý tưởng: mặt bằng đẹp, khách hàng ổn định, nhân sự vận hành hiệu quả. Trong khi đó, nhiều chi phí quan trọng như marketing địa phương, hao hụt nguyên vật liệu, sửa chữa thiết bị, đào tạo lại nhân viên hoặc chi phí vận hành ban đầu lại bị bỏ qua hoặc đánh giá thấp, khiến biên lợi nhuận trên giấy tờ được “làm đẹp” đáng kể.
Đáng lo ngại hơn, nhiều thương hiệu sử dụng các cụm từ như “đảm bảo lợi nhuận”, “cam kết hoàn vốn sau 6 tháng” nhằm tạo cảm giác an toàn cho người mua nhượng quyền. Thế nhưng, hầu hết các cam kết này lại không được quy định rõ ràng trong hợp đồng pháp lý hoặc nếu có thì kèm theo những điều kiện khó có thể thực hiện trong thực tế. Khi kết quả kinh doanh không như kỳ vọng, người gánh chịu rủi ro luôn là bên mua nhượng quyền.
Vì vậy, trước khi đầu tư, nhà đầu tư cần hết sức thận trọng với những bảng tính tài chính màu hồng và các lời hứa lợi nhuận hấp dẫn. Hãy yêu cầu dữ liệu từ nhiều điểm bán khác nhau, tự tính toán lại mô hình tài chính theo điều kiện thực tế, đánh giá kỹ năng vận hành của thương hiệu và kiểm tra kỹ hợp đồng để tránh rơi vào cạm bẫy trong hợp đồng nhượng quyền chỉ vì tin vào những lời hứa không được bảo chứng pháp lý.
4. Làm thế nào để tránh sập bẫy nhượng quyền
Nhượng quyền là lựa chọn khởi nghiệp phổ biến nhưng không đảm bảo an toàn tuyệt đối. Nhiều nhà đầu tư non kinh nghiệm đã rơi vào cạm bẫy nhượng quyền vì quá tin vào lời hứa lợi nhuận. Muốn đầu tư hiệu quả hãy thẩm định kỹ lưỡng và giữ đầu óc tỉnh táo.
- Kiểm tra hợp đồng kỹ lưỡng, đặc biệt là những điều khoản “ẩn”: Trước khi ký hợp đồng, cần đọc kỹ các điều khoản liên quan đến phí nhượng quyền, phí quản lý, vùng bảo hộ và cam kết hỗ trợ. Nhiều cạm bẫy nhượng quyền ẩn sau điều khoản mập mờ về chi phí hoặc chuyển nhượng, có thể gây tổn thất lớn nếu không thẩm định kỹ.
- Tìm hiểu thực tế từ các franchisee đang hoạt động: Đừng chỉ nghe từ thương hiệu, hãy trực tiếp hỏi các đối tác nhượng quyền đang hoạt động để hiểu rõ doanh thu, chi phí, mức hỗ trợ và rủi ro. Đây là cách hiệu quả để nhận diện cạm bẫy nhượng quyền mà tài liệu không tiết lộ.
- Tự khảo sát hệ thống điểm bán, kiểm chứng dữ liệu thực tế: Việc đến tận nơi để quan sát hoạt động tại các chi nhánh nhượng quyền là bước không thể bỏ qua. Bạn cần nhìn thấy cách thức vận hành, lượng khách hàng thực tế, quy trình phục vụ và hiệu quả bán hàng của điểm bán. Nếu hình ảnh thực tế khác xa tài liệu giới thiệu, đó có thể là dấu hiệu của một cạm bẫy nhượng quyền được phóng đại.
- So sánh với các thương hiệu cùng phân khúc, đừng đưa ra quyết định cảm tính: Trước khi ký hợp đồng hãy đối chiếu thương hiệu bạn đang quan tâm với ít nhất 2 – 3 thương hiệu khác trong cùng phân khúc. So sánh các yếu tố: chi phí đầu tư, mức độ linh hoạt trong vận hành, cam kết hỗ trợ, lịch sử phát triển và phản hồi từ đối tác hiện tại. Việc này giúp bạn tránh rơi vào cạm bẫy nhượng quyền “độc quyền lợi nhuận”.
- Tránh đầu tư theo trào lưu, ưu tiên số liệu minh bạch: Sự viral trên mạng không đồng nghĩa với mô hình bền vững. Đừng đầu tư theo trào lưu mà hãy yêu cầu số liệu thật về chi phí, lợi nhuận, hoàn vốn. Nếu chỉ nhận được con số ước lượng, đó có thể là cạm bẫy nhượng quyền được dựng lên từ kỳ vọng mơ hồ.
Lời kết
Nhượng quyền thương hiệu là lựa chọn hấp dẫn cho những ai muốn khởi nghiệp nhanh chóng với mô hình đã được xây dựng sẵn. Tuy nhiên, nếu không thẩm định kỹ, bạn hoàn toàn có thể rơi vào những cạm bẫy nhượng quyền được ngụy trang tinh vi dưới lớp vỏ cam kết lợi nhuận, thương hiệu nổi bật hay chiến lược marketing “có sẵn”.
Để tránh những rủi ro đáng tiếc, nhà đầu tư cần tỉnh táo kiểm tra tính pháp lý của thương hiệu, đánh giá thực tế hoạt động kinh doanh và so sánh kỹ lưỡng với các mô hình cùng phân khúc trước khi đưa ra quyết định.
Theo dõi Cooler City để cập nhật thêm nhiều kiến thức bổ ích về khởi nghiệp và nhượng quyền giúp bạn chủ động, hiểu sâu và tránh xa những cạm bẫy nhượng quyền đang ngày càng tinh vi hơn trên thị trường. Bạn có thể liên hệ Hotline: 0889.670.888 hoặc liên hệ Facebook Cooler City – Icecream & Tea để được tư vấn trong thời gian nhanh nhất.