Trong ngành F&B cạnh tranh khốc liệt, tranh chấp trong kinh doanh gần như khó tránh khỏi: từ hợp đồng nhượng quyền, thuê mặt bằng, làm việc với nhà cung cấp cho đến những vấn đề nội bộ về nhân sự hay sở hữu trí tuệ,… Những mâu thuẫn này không chỉ gây tổn thất tài chính mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín thương hiệu. Vậy đâu là các loại tranh chấp trong kinh doanh F&B thường gặp tại Việt Nam và giải pháp nào giúp chủ quán, nhà đầu tư hạn chế rủi ro?
1. Tranh chấp trong kinh doanh là gì?
Tranh chấp trong kinh doanh là những mâu thuẫn, xung đột quyền lợi giữa các cá nhân, tổ chức trong quá trình hoạt động thương mại. Tranh chấp có thể liên quan đến hợp đồng, tài chính, nhân sự, tài sản hay quyền sở hữu trí tuệ.
Trong lĩnh vực F&B, nguy cơ tranh chấp cao hơn nhiều ngành khác bởi:
- Ngành có tính cạnh tranh cao, biên lợi nhuận mỏng dẫn dễ xảy ra mâu thuẫn về chi phí, doanh thu.
- Liên quan đến nhiều loại hợp đồng cùng lúc: hợp đồng nhượng quyền, hợp đồng thuê mặt bằng, hợp đồng cung cấp nguyên liệu,… Chỉ cần một điều khoản mập mờ là đủ tạo xung đột.
- Hoạt động kinh doanh cần phối hợp giữa nhiều bên (thương hiệu, chủ quán, nhà cung cấp, nhân sự), càng nhiều mắt xích thì càng dễ xảy ra va chạm lợi ích.
2. Các loại tranh chấp thường gặp trong kinh doanh F&B
2.1. Tranh chấp hợp đồng nhượng quyền
Trong lĩnh vực F&B, tranh chấp trong kinh doanh thường gặp nhất chính là các vấn đề xoay quanh hợp đồng nhượng quyền. Đây là loại hợp đồng phổ biến khi nhiều thương hiệu mở rộng bằng mô hình franchise. Tuy nhiên, nếu các điều khoản không rõ ràng thì mâu thuẫn là điều khó tránh.
Một số nguyên nhân điển hình gây ra tranh chấp hợp đồng nhượng quyền gồm:
- Phí và nghĩa vụ tài chính không minh bạch: Bên nhận nhượng quyền cho rằng phí nhượng quyền, phí quản lý hoặc phí marketing quá cao so với cam kết ban đầu.
- Quyền lợi – nghĩa vụ không rõ ràng: Hợp đồng không quy định cụ thể về phạm vi kinh doanh, khu vực độc quyền, dẫn đến xung đột lợi ích.
- Bên nhượng quyền không hỗ trợ như cam kết: Không cung cấp đủ tài liệu đào tạo, không đảm bảo chất lượng nguyên liệu hoặc không triển khai hoạt động marketing như đã thỏa thuận.
Ví dụ: một thương hiệu trà sữa ký hợp đồng nhượng quyền 5 năm với đối tác, hứa hỗ trợ truyền thông toàn diện. Nhưng sau khi khai trương, đối tác không nhận được chiến dịch quảng bá nào từ thương hiệu. Từ đây phát sinh tranh chấp trong kinh doanh liên quan đến việc thực hiện nghĩa vụ hợp đồng.
Để hạn chế loại tranh chấp này, chủ đầu tư cần nắm rõ luật nhượng quyền để giải quyết tranh chấp trong kinh doanh khi có mâu thuẫn.
2.2. Tranh chấp hợp đồng thuê mặt bằng
Một trong những tranh chấp trong kinh doanh phổ biến nhất trong ngành F&B chính là mâu thuẫn liên quan đến hợp đồng thuê mặt bằng. Đây là yếu tố sống còn của nhà hàng, quán cà phê hay trà sữa vì vị trí quyết định phần lớn doanh thu. Tuy nhiên, không ít chủ quán rơi vào cảnh tiến thoái lưỡng nan vì hợp đồng thiếu minh bạch.
Các tình huống thường dẫn đến tranh chấp hợp đồng thuê mặt bằng bao gồm:
- Giá thuê tăng bất ngờ: Sau khi quán kinh doanh ổn định, chủ nhà đột ngột tăng giá thuê cao gấp nhiều lần khiến bên thuê khó xoay xở.
- Chấm dứt hợp đồng sớm: Chủ nhà lấy lại mặt bằng trước thời hạn mà không bồi thường gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư.
- Điều khoản sửa chữa, cải tạo không rõ ràng: Khi bên thuê muốn sửa chữa hoặc thay đổi thiết kế, chủ nhà gây khó dễ hoặc đòi thêm phí.
Ví dụ: Một quán cà phê đầu tư hàng trăm triệu đồng để thiết kế không gian nhưng chỉ sau một năm, chủ nhà yêu cầu trả mặt bằng vì muốn cho người khác thuê với giá cao hơn. Đây là một ví dụ điển hình của tranh chấp trong kinh doanh F&B gây thiệt hại nặng nề cho bên thuê.
Để hạn chế rủi ro, các chủ quán nên tham khảo luật giải quyết tranh chấp trong kinh doanh và soạn thảo hợp đồng thật chặt chẽ. Khi xảy ra vấn đề nên ưu tiên thương lượng hoặc sử dụng các hình thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh như hòa giải, trọng tài trước khi đưa ra tòa án giúp tiết kiệm chi phí và thời gian.
2.3. Tranh chấp với nhà cung cấp
Nhà cung cấp là mắt xích quan trọng trong vận hành F&B, quyết định chất lượng và sự ổn định sản phẩm. Tuy nhiên, nếu điều khoản thiếu rõ ràng hoặc vi phạm cam kết, đây dễ trở thành nguồn phát sinh tranh chấp trong kinh doanh.
Một số tình huống điển hình thường gặp:
- Nguyên liệu không đạt chuẩn: Nhà cung cấp giao hàng kém chất lượng, không đúng như mẫu thử ban đầu dẫn đến uy tín quán ảnh hưởng nghiêm trọng.
- Giao hàng sai hoặc chậm trễ: Hàng hóa giao thiếu số lượng, sai chủng loại hoặc không đúng thời hạn khiến hoạt động kinh doanh bị gián đoạn.
- Công nợ chưa thanh toán: Bên mua chậm trả tiền hoặc bên bán giao thiếu hàng nhưng vẫn yêu cầu thanh toán đầy đủ gây mâu thuẫn tài chính.
Ví dụ: Một thương hiệu trà sữa ký hợp đồng nhập trân châu từ nhà cung cấp A. Trong hợp đồng ghi rõ trân châu đạt chứng nhận VSATTP nhưng khi giao hàng, trân châu có mùi lạ, không đảm bảo vệ sinh. Đây là một điển hình của tranh chấp trong kinh doanh F&B phát sinh từ chất lượng nguyên liệu.
Để xử lý hiệu quả, các bên nên chọn hình thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh phù hợp: ưu tiên thương lượng, hòa giải để duy trì hợp tác. Về lâu dài, chủ quán cần quy trình kiểm soát chất lượng và hợp đồng chặt chẽ để xử lý nhanh gọn khi tranh chấp phát sinh.
2.4. Tranh chấp nội bộ giữa các cổ đông / đối tác góp vốn
Trong mô hình F&B, nhiều quán cà phê, trà sữa hay nhà hàng được thành lập nhờ sự góp vốn từ nhiều cổ đông. Sự hợp tác này giúp tăng nguồn lực tài chính và chia sẻ rủi ro nhưng đồng thời cũng dễ phát sinh tranh chấp trong kinh doanh nếu thiếu sự minh bạch.
Các tình huống thường gặp bao gồm:
- Phân chia lợi nhuận không rõ ràng: Một bên cho rằng tỷ lệ chia lợi nhuận không đúng với số vốn góp hoặc công sức bỏ ra.
- Mâu thuẫn quyền quản lý: Các cổ đông bất đồng về chiến lược kinh doanh, vận hành hoặc ra quyết định quan trọng.
- Một bên rút vốn đột ngột: Khi một đối tác muốn rút vốn sớm nhưng không có thỏa thuận rõ ràng về cơ chế hoàn vốn dẫn đến tranh cãi kéo dài.
Ví dụ: Một quán trà sữa có 3 cổ đông góp vốn theo tỷ lệ 50% – 30% – 20%. Sau thời gian kinh doanh, cổ đông chiếm 20% yêu cầu được tham gia điều hành như cổ đông lớn dẫn đến mâu thuẫn về quyền quản lý và lợi nhuận. Đây là dạng tranh chấp trong kinh doanh F&B điển hình, ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại của mô hình.
Để xử lý, các bên cần vận dụng kỹ năng giải quyết tranh chấp trong kinh doanh: đặt lợi ích chung lên hàng đầu. Quan trọng nhất là hợp đồng góp vốn rõ ràng về lợi nhuận, quyền quản lý và cơ chế rút vốn, nếu không mâu thuẫn nội bộ dễ trở thành “cuộc chiến âm thầm” làm thương hiệu suy yếu.
2.5. Tranh chấp với nhân sự
Nhân sự là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng dịch vụ trong ngành F&B. Tuy nhiên, mối quan hệ lao động cũng là nguồn phát sinh nhiều tranh chấp trong kinh doanh, đặc biệt khi hợp đồng và quyền lợi không được quy định rõ ràng.
Một số tình huống điển hình:
- Hợp đồng lao động thiếu chặt chẽ: Không nêu rõ thời gian làm việc, chế độ nghỉ phép, bảo hiểm dễ dẫn đến khiếu nại hoặc kiện tụng.
- Tranh cãi về lương thưởng và chế độ: Nhân viên bất mãn khi lương không đúng như thỏa thuận, không có chế độ làm thêm giờ hoặc bị chậm trả lương.
- Vấn đề bảo mật công thức, bí quyết kinh doanh: Nhân viên nghỉ việc rồi mang công thức hoặc khách hàng sang đối thủ cạnh tranh tạo ra mâu thuẫn pháp lý.
Ví dụ: Một cửa hàng cà phê tuyển barista mà không ký hợp đồng lao động rõ ràng. Sau vài tháng, nhân viên nghỉ việc và mở quán riêng, sử dụng lại công thức pha chế. Đây là dạng tranh chấp trong kinh doanh F&B khá phổ biến gây thiệt hại cả về tài chính và uy tín thương hiệu.
Để xử lý hiệu quả, chủ quán nên ưu tiên lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh như: Thương lượng và hòa giải nội bộ để tránh căng thẳng. Nếu liên quan đến công thức hoặc bí mật kinh doanh, có thể nhờ đến luật giải quyết tranh chấp trong kinh doanh để bảo vệ quyền lợi. Về lâu dài, nên ký hợp đồng lao động rõ ràng, có điều khoản về bảo mật và trách nhiệm pháp lý khi nhân viên vi phạm.
Một đội ngũ nhân sự ổn định, gắn bó sẽ giúp thương hiệu F&B phát triển bền vững, thay vì phải mất thời gian và chi phí vào việc giải quyết tranh chấp trong kinh doanh không đáng có.
2.6. Tranh chấp về sở hữu trí tuệ & thương hiệu
Trong ngành F&B, thương hiệu chính là “linh hồn” để thu hút và giữ chân khách hàng. Tuy nhiên, đây cũng là nguyên nhân dễ phát sinh tranh chấp trong kinh doanh liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ nếu doanh nghiệp không đăng ký và bảo hộ kịp thời.
Những dạng tranh chấp phổ biến gồm:
- Logo, slogan, tên thương hiệu bị sao chép: Nhiều quán ăn, trà sữa, cà phê cố tình đặt tên hoặc thiết kế nhận diện gần giống thương hiệu nổi tiếng để “ăn theo” danh tiếng.
- Công thức đồ uống, món ăn bị bắt chước: Đối thủ cạnh tranh hoặc nhân sự cũ sử dụng lại công thức, bí quyết chế biến để kinh doanh riêng.
- Thiếu đăng ký bảo hộ: Một số thương hiệu F&B chưa kịp đăng ký bản quyền thì bị người khác đăng ký trước dẫn đến mất quyền sở hữu.
Ví dụ: Một chuỗi trà sữa nổi tiếng từng gặp rắc rối khi nhiều cửa hàng nhỏ lẻ sử dụng logo và bảng hiệu gần giống gây nhầm lẫn cho khách hàng. Đây là điển hình của tranh chấp trong kinh doanh về sở hữu trí tuệ làm ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và doanh thu.
Để hạn chế rủi ro, doanh nghiệp nên chủ động đăng ký bảo hộ logo, slogan và công thức độc quyền ngay từ đầu. Khi phát sinh vi phạm, việc tham khảo luật giải quyết tranh chấp trong kinh doanh sẽ giúp lựa chọn đúng hình thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh. Đồng thời, cần xây dựng đầy đủ tài liệu pháp lý về quyền sở hữu trí tuệ để làm cơ sở vững chắc khi xảy ra tranh chấp.
Để hạn chế tranh chấp trong kinh doanh, doanh nghiệp nên đăng ký bảo hộ logo, slogan và công thức độc quyền ngay từ đầu
3. Giải pháp phòng ngừa tranh chấp trong kinh doanh F&B
Trong môi trường F&B đầy cạnh tranh, chủ động phòng ngừa tranh chấp trong kinh doanh là yếu tố sống còn để bảo vệ lợi ích và uy tín thương hiệu. Chủ quán và nhà quản lý nên lưu ý một số cách để phòng tránh tranh chấp trong kinh doanh ngay từ đầu:
- Ký hợp đồng rõ ràng, tuân thủ luật giải quyết tranh chấp trong kinh doanh: Hợp đồng cần minh bạch về quyền lợi, nghĩa vụ, bồi thường. Tham khảo luật để tăng tính pháp lý, giảm rủi ro.
- Chọn hình thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh phù hợp: Có thể thương lượng, hòa giải để giữ quan hệ, chọn trọng tài thương mại để nhanh gọn hoặc tòa án khi vụ việc phức tạp.
- Rèn kỹ năng giải quyết tranh chấp trong kinh doanh: Nhà quản lý cần biết lắng nghe, đàm phán, nhượng bộ đúng lúc để tìm giải pháp win – win.
- Đăng ký bảo hộ thương hiệu & quy trình minh bạch: Chủ động bảo vệ logo, công thức đồng thời quản lý tài chính – nhân sự rõ ràng để hạn chế mâu thuẫn.
Kết hợp các giải pháp trên không chỉ giúp phòng ngừa rủi ro mà còn đảm bảo doanh nghiệp có đủ “vũ khí” để giải quyết tranh chấp trong kinh doanh một cách hiệu quả và hợp pháp.
4. Kết luận
Mỗi tranh chấp trong kinh doanh đều có thể trở thành “cơn bão” cuốn trôi lợi nhuận và uy tín nếu chủ quán không chuẩn bị kỹ. Việc phòng ngừa tranh chấp từ đầu, chọn giải pháp xử lý phù hợp và ưu tiên minh bạch trong mọi giao dịch, doanh nghiệp F&B sẽ không chỉ tránh rủi ro mà còn củng cố niềm tin nơi khách hàng và đối tác.
Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết, đừng quên ghé thăm website COOLERCITY.VN để khám những thông tin mới nhất về thị trường F&B và mô hình kinh doanh nhượng quyền ngành hàng đồ uống nhé!
Bạn có thể liên hệ Hotline: 0889.670.888 hoặc liên hệ Facebook Cooler City – Icecream & Tea để được tư vấn và đặt hàng nhanh trong thời gian nhanh nhất.